In de ban van het beeld
MICHEL PROOT
smalfilmer uit Assenede dorp in de jaren 1950
door Michel Coene
Wie hij was
Michel PROOT (°28.01.1909) zijn herkomst lag in Vladslo nabij Diksmuide.
Gevlucht uit de Westhoek voor het oorlogsgeweld van de eerste wereldoorlog vond het ganse grootouderlijke gezin Proot (in oorsprong dertien kinderen) een voorlopige schuilplaats en onderkomen te Eeklo.
In 1921 kwam Michel Proot met zijn ouders en enkele ooms zich voorgoed vestigen in het Meetjesland. Zijn eerste stek werd het Zilverstraatje te Eeklo. Net als zijn vader en zijn broers werd ook hij horlogemaker en opticien.
Kort na zijn huwelijk in 1934 kwam hij op aanwijzing van een handelsreiziger zich als zelfstandige vestigen in Assenede. Michel opende eerst een horlogeriezaak op het Diederikplein en verhuisde eind van de jaren '40 naar de Hoogstraat. Naast zijn baan als opticien zou hij later ook juwelen bewerken en graveren.
Al spoedig vond hij aansluiting met het lokale dorpsleven, niet in het minst met de fanfare van de Diederiks en al het jolijt dat daar rondhing.
Fanfare van de Diederiks in jaren 1940
fotocollectie Juliën Tack & Vliet vzw
|
Michel Proot in zijn deurgat
fotocollectie Juliën Tack & Vliet vzw
|
Met de openluchtbals in de hovingen van de familie Cruyl rond de brouwerij De Bijenkorf werd deze fanfare vanaf juni 1936 gestadig roemrijker. Het lukte de fanfare, ook met hem als bugel blaasmuzikant in 1937 de carnavalstoet nieuw leven in te blazen. Vanaf dat jaar zien wij Proot op foto's prijken van hun uitstappen. Naar Blankenberge met de trein, de triomfen op de Gentse Kouter en in de Antwerpse Zoo, de buitenlandse reizen na de tweede wereldoorlog per autobus of met een omzeilde vrachtwagen naar Parijs (1948) of Luxemburg (1951) en naar de Rijn.
Het gejubel van paupers, boeren en burgerij…Michel Proot heeft ze met de Diederiks alle meegemaakt. Daverende daden, ongelofelijke lotgevallen en fratsen waren het die hun huisgenoten deden blozen, gnuiven of deden huilebalken van het lachen. Vanaf 1936 passeert hij de revue als telg van de Diederiks op de talloze archieffilms van Achiel Van Poecke of van de familie Cruyl, op zich al een rijk filmarchief voor Assenede op 8mm (zelfs 9,5 mm), een weerglans van deze verdwenen fanfare.
Vanaf de jaren '50 werd Michel Proot zelf de filmreporter van dit Asseneedse dorpsleven voor de komende 20jaar.
Zijn zoon Hedwig werd geboren op 30.09.1946 en zoon Martin op 20.01.1951. Het opgroeien van kinderen, het familieleven en reisjes vormen veelal de aanzet, de eerste stappen voor een filmer. Michel moet zevenmijlslaarzen hebben aangetrokken, hazenbillen hebben gegeten want zijn kennis en filmkunde evolueerden razendsnel te oordelen naar aantal, omvang en kwaliteit van zijn filmrealisaties. Toenmalige vriend ten huize en fotograaf Theo Matthijs uit Assenede stelt dat Proot zich voordien toch al enkele jaren voortreffelijk toelegde op de fotografie. Zo werd hij een trouwe klant en vriend van Henk Hommers uit Terneuzen, die daar de Foto & Ciné But uitbaatte. Beroepshalve lagen lenzen en optische instrumenten in zijn belangstellingsfeer en binnen bereik. Met zijn knutselvaardigheid daarbovenop kwam hij er al spoedig toe om zelf accessoires te vervaardigen voor camera's, zo toont filmer Walter Redel ons. Hedwig noemt zijn vader 'een wel bijzonder handige kerel'. In de jaren '50 was hij verzot op filmtrucages, die ikzelf in mijn jonge jaren bewonderde bij de Chiro.
Was er nog meer te vertellen over zijn liefde voor de film? Nooit zou Michel ook maar één zondagavondfilm hebben gemist in Cinemazaal Valentino, de dorpsbioscoop aan de Hoogstraat. Een bioscoopbezetene bleef hij ook nadat de televisie in de jaren '50 zijn intrede had gedaan. Van film kon een onuitputtelijke zeggingskracht en magie uitgaan…dit terrein te verkennen, daarin vond hij deze passionele hobby. Bij de horlogemaker van Assenede stond de tijd nooit stil, want Proot stond steeds met zijn camera in aanslag. Zelf was hij in de jaren 1960 ook lid van de filmclub Meetjesland (zoals Achiel Van Poecke, Jan Christiaen, Walter Redel) en in 1966 werd hij zelfs voorzitter van de film & diaclub Fidias te Assenede.
Vermoedelijk besefte hij zelf niet welke erfgoedwaarde hij thans heeft vastgelegd. Zijn rijk beeldarchief wordt anno 2008 door v.z.w. Vliet geïnventariseerd, zal worden geviseerd en gedigitaliseerd. Recent werd een bijkomend filmarchief uit 1953 teruggevonden over de Asseneedse afdeling van het N.V.W., het toenmalig Nationaal Verbond der Weggevoerden en Werkweigeraars van tijdens de oorlogsjaren. Vermoedelijk was Michel Proot een lotgenoot van hen.
In 1978 ging hij in de Trieststraat wonen. Het werden zijn laatste familiefilms. Hij overleed op 12 maart 1981 op 72-jarige leeftijd.
Hoe en wat hij filmde
Het filmformaat 16mm al of niet met geluid was in de jaren 1950 te hoog gegrepen en onbetaalbaar voor Jan met de pet, het formaat 8mm was wel toegankelijk geworden. Voornamelijk onder impuls van zijn overbuur Achiel Van Poecke, ook fotograaf en kineast (1902-1972) kwam Michel Proot voorgoed in de ban van de smalfilm. Op diens aanraden filmde Proot met een Bolex Paillard 8mm-camera, toen de beste van al... nog met een aparte lichtmeter.
Tijs Coene met Bolex Paillard
foto Michel Coene
|
Tijs Coene met Bolex Paillard
foto Michel Coene
|
Doorheen die jaren bekwaamde hij zich tot een volwaardige kineast, zelfs in die mate dat hij in de jaren '60 kwalitatief kon wedijveren met A. Van Poecke die vanaf 1935 als één van de filmpioniers van het Meetjesland gold.
Een bloemlezing uit de filmreportages van de jaren 1950
De bals van de Diederiksfanfare, motorcross op de Hollekensdijk 1953 en 1958, voetbal, keizerschieting in Schuttershof 1955, bolders aan de Blauwe Poort 1957, krulbolling bij Peet den Hoed en op de dijk, cavalcade Assenede en Zelzate 1951/1954/1956/1957, carnavalstoet 1958 en 1959 o.l.v. Van Immerseel, stoet der Vlaamse Folklore 1958, de brandweer in 1954, Pinoccio in de Weststraat 1954, de kermis 1958 met velokoers, ruitertornooi 1958, sneeuw in de polder en houtland, Chiromeisjes en Chirojongens 1956, honderd jaar Diederiks, in het bos te Oosteeklo en toneelvereniging met 'Het dorp der Mirakelen'.
Motorcross op 't Holleken 1955
foto Dr. Van Hoecke
|
Carnavalstoet 1955
foto Dr. Van Hoecke
|
Krulbolders Triest 1955
foto Dr. Van Hoecke
|
Proot werd al in 1957 door Frans Van Immerseel aangezocht de ganse ontwikkeling te verfilmen van 'de stoet der stoeten' in Assenede. Samen met de stoet van Vlaamse Folklore die in de zomer van '58 uitging t.g.v. activiteiten buiten de campus van Expo '58 en met de cavalcade in 1959 vormen deze films puur beelderfgoed.
Carnavalstoet 1958
|
Carnavalstoet 1958
|
Carnavalstoet 1958
|
Carnavalstoet 1958
|
De jaren '60 zouden nog een grotere oogst meebrengen! Proot leverde ook al eens in opdracht reportagefilms af, al bleef het vooral een hobby.
De man van de korte speelfilm
Over lokale film schrijven is een hachelijke onderneming. Het medium film als zevende kunst wordt zelf al als laagste in de rij beschouwd. Film werd zeker in die tijd nog vereenzelvigd met puur entertainment. En, de smalfilm van de amateurs was er één met een nog ander gehalte. Op zijn smalst, ja maar daarom nog niet eng of van mindere waarde! Je vindt bij Proot dat element van entertainment inderdaad terug, puur vermaak voor hem zelf, zijn acteurs en zijn toenmalige publiek. Een snuifje Franse crimi met Gabin en Belmondo, een vleugje Amerikaanse wildwest... weliswaar in de Asseneedse prairie en een knipoog naar schatteneiland! Cinema Valentino op smalfilm. Die ontspanning was voor Michel Proot een ontsnappingspoging, even uit de dagelijkse sleur beaamt zoon Hedwig. Zijn vader had vanuit zijn werkplaats enkel zicht op een klein koertje met bloemperkje!
Ondanks dit entertainment zorgde Proot voor toevoegde Asseneedse waarde in zijn kortfilms. Zo bijzonder? Jawel, hij gebruikt meestal het landschap als filmdecor: de dorpssite, het plastische polder- en krekenland, het houtland en later ook de Gentse kanaalzone, steeds vanuit een andere hoek, vanuit een andere functie.
Waar haalde hij zijn acteurs? Hij was zelf een dorpsfiguur... en het gezelschap van de Diederiks was voor hem al een visvijver van acteurs, later kon hij ook rekenen op de collegialiteit en ambiance van de Fidias-leden met wie hij gezamenlijke clubfilms realiseerde.
Film- & Diaclub Assenede in de jaren 1960
(Michel Proot links staand)
collectie Vliet vzw
|
uitnodiging Galaprojectie FIDIAS 1965
collectie Vliet vzw
|
Er hing bij Proot wel altijd een filmidee in de lucht... voorbeeld bij het zondaagse kerkbezoek als samen met de wierrook zijn gedachten al eens afdwaalden. Filmideeën vond hij vooral bij bioscoopbezoek, in dagelijkse anekdoten, in het dorpsleven met zijn sociale situaties en standenverschil, de bevolking die het soms financieel krap had, zo ontstond er smokkel, man wou vrouw behagen, er zijn listen nodig en daar komen intriges van…heel dankbaar dus.
Soms kadert hij zijn camera, fixeert deze, laat hem draaien en loopt dan pal zelf in het beeldkader, speelt zo zelf mee met zijn acteurs! Heel overtuigend, vol inleving.. ja, zo leefde Michel zich het liefst uit! Theo Matthijs was vaak zijn metgezel, zelfs cameraman en weet erover mee te praten. Dit was op het eind der jaren 1950. Proot kende zijn gemeente tot de verste uithoeken, de volksaard en hij kende ook zijn pappenheimers door den boer op te gaan, op pad met zijn camera.
De Vechtjas (1957)
foto Michel Proot
|
Zijn eerste speelfilm was: 'De Vechtjas' (1957) met Paul Gilson als pestkop. De moraal van dit verhaal werd ludiek gebracht, ligt niet zo zwaar op de hand als van de pastoors/filmers Valery Stuyver en Stockman van Oosteeklo met Hans Spiegelaar op 16mm.
|
|
Hans Spiegelaar (1950?)
kineasten waren pastoors Valery Stuyver & Stockman
|
Samen met Smokkelgeld (1960) en De Valstrik (1963) is De Vechtjas gewoon leuk om zien ook anno 2008.
Proot was nooit belerend, niet sociaal kritisch of politiek geëngageerd. Redel & Ricourt waren dit met hun kroniek in de jaren 1970 wel. Hij leverde ook nooit documentaires af waar research aan voorafging, neen hierin was Van Poecke dan weer sterker. Proot was de filmmaker van het ludieke in de Asseneedse film.
Bij de eerste kortfilms van Proot is een wat naïeve verhaallijn terug te vinden, die doet denken aan een storyboard van een stripverhaal. Flikken en dieven, commiezen en smokkelaars voeren de toon, zelfs satan met zijn verborgen verleiders en dorpse typetjes worden grotesk opgevoerd. Er zijn vaak ook spitsvondigheden, rake typeringen van situaties en personages terug te vinden. Proot is zeker geen taboebreker, geen kwelgeest van de burgerij of geen baanbreker in de filmmakerij. Hij laat geen geflikflooi of frivool gedrag zien, hij exposeert wel eens agressie met messengetrek en pistoolvertoon, actiescènes en liefst nog vanuit een auto. Weliswaar zijn het ook geen grote gangsters die hij opvoert, eerder kruimeldieven en gewone burgers wel met sinistere trekjes die sowieso afgestraft zullen worden, maar hoe?
Zijn filmsnit of découpage was vlot en de kadrering ook. Dat er nergens geluid of een verwijzing hiernaar is terug te vinden in zijn filmarchief is vreemd, zeker omdat hij speelfilms realiseerde van ongeveer een half uur. Evenmin zijn er scripts of aantekeningen teruggevonden voor zijn kortfilms.
Hij wist zich in het smalfilmcircuit op tien jaar tijd (1958 tot 1968) te profileren als de kineast van de detectivestory of de politiethriller.
De bekroning kwam er m.i. met 'Telefoon... inspecteur!' m.i. nooit in Assenede vertoond! Het was een originele politiespeelfilm over een ontvoering, die vooral in Gent werd gedraaid. Ook hiervan werd de geluidsband niet teruggevonden.
De verdienste van Michel Proot
Zelden deed Michel Proot mee aan filmcompetitie hoewel zijn filmstijl, zijn flair en de verhaallijn met de tijd voortreffelijker werd!
In de jaren '60 werkte Proot het liefst samen met Theo Matthijs, ook met andere cameralui van Fidias. Hij liet zich in die tijd veelal omringen met een zelfde groep goedogende actrices (zeg maar Asseneedse beauty's) en acteurs met sterallures: Nicole Lambrecht, Nelly Bosschem, Noëlla De Maet, Walter Redel, Willy De Wulf en familie. Zo te zien investeerde de cast veel tijd, toonde steeds een grote inzet én beleefde er veel plezier aan, want daar draait het toch om... in de amateurfilmmakerij!
|
|
|
Opnames van 'De Valstrik' (1950?) - fotocollectie Walter Redel
|
De kortfilms en reportages van Michel Proot waren filmcreaties zonder veel pretentie, maar schetsten vrij behoorlijk het tijdskader van de jaren 1950/ 1960. Door zich tijd noch moeite te sparen heeft Michel Proot met zijn filmrealisaties een onmiskenbare bijdrage geleverd tot het beelderfgoed van de gemeente Assenede.
Lijst van enkele kortfilms
Hieronder een tiental korte speelfilms met Assenede als filmdecor die ook tijdens het W.A.K. (Week van de Amateur-Kunsten) in 2007 werden vertoond.
- 1957 - De Vechtjas - zwart-wit - 9'
Acteurs: Paul Gilson, Rudy Steyaert, Hedwig Proot, W. Cornelis en Willy De Wulf
- 1959 - Het geheimzinnige koffertje - kleur - 15'
Acteurs: R. Dysserinck, Noël Van Heesvelde, W. Slock, N. Rammeloo, L. Matthijs en Hedwig Proot
- 1960 - Smokkelgeld - kleur - 16'
Acteurs: Michel Proot, M. De Cloet, Martin Proot, R. Dysserinck, A. De Vrieze en A. Willems
- 1961 - Het Fatale Parelsnoer - kleur - 14'
Acteurs: Luciën De Moor, D. Istraes, Michel Proot en Walter Redel
- 1962 - Kobus, de zwerver - zwart-wit - 11'
Acteurs: Walter Redel, Theo Matthijs, Jean Quivreux, R. Bouchier, Leon Bosschem en Nicole Lambrecht (mevr. Van Schil)
Dit was een clubfilm van Fidias en er zijn dus nog andere versies o.a. in kleur.
- 1963 - Een dagje uit... - zwart-wit - 8'
Acteurs: Martin Proot, Christiaan Van De Puttte, Michel Proot
- 1963 - Het Rode Masker - kleur - 10'
Acteurs: Noël De Maet, Walter Redel, Leon Bosschem, Noëlla De Maet, Jacky Dobbelaere, E. Van Loo en P. De Meester
- 1963 - De Valstrik - kleur - 8'
Acteurs: Firmin Christiaen, P. Eisenburger, Nelly Bosschem, Christiane Verbrugge en Leon Bosschem
- 1964 - Een bruid voor Satan - kleur - 10'
Acteurs:Noëlla De Maet, Nelly Bosschem, Gilbert De Kezel, Noël De Maet, Leon Bosschem en A. Boerjan
- 1965 - Het Lokaas - kleur - 33'
Acteurs: Maria Beelaert, Raymond De Wulf, Nelly Bosschem, Willy De Wulf, Christine Dolleslagers en Michel Proot
|
|
|
|
'Het Lokaas' (1965) - De cast te velde en in het Diederikslokaal te Assenede
fotocollectie Willy De Wulf
|
De digitale versies van deze smalfilms zijn opgenomen in het beeldarchief van Vliet vzw, die ijvert voor het opsporen, inventariseren, verwerven en conserveren van waardevol beeldmateriaal over Assenede en over het Meetjesland.
Wij danken zijn twee zonen, Hedwig en Martin Proot voor hun medewerking, alsook Theo Matthijs, Walter Redel en Willy De Wulf voor het ter beschikking stellen van hun fotoarchief.
Michel Coene - januari 2008
|
